روان شناسی توسعه ای، شامل یک حوزه وسیعی از مطالعات مربوط به بررسی رشد انسان در طول زمان می باشد و مربوط به بررسی راه و شیوه هایی است که افراد با استفاده از آن، همانند تکامل فرهنگی در حالت کلی، در طول حیاط خود رشد می یابند.
بنابراین آنهایی که در زمینه روان شناسی توسعه ای کار می کنند، به یک شناخت بهتری در مورد یادگیری افراد و نحوه سازگاری آنها با تغییرات در طول زمان دست می یابند.
روان شناسان توسعه ای می توانند در مدارس، بیمارستان ها و دیگر جاهایی که در مورد زندگی به افراد کمک می کنند، فعالیت داشته باشند.
همچنین آنها می توانند در این زمینه تحقیقاتی انجام دهند و یا در آموزش عالی و یا موسسات دولتی به تدریس مشغول باشند.
همچنین افرادی که به دلیل مشکلات توسعه ای به درمان مراجعه می کنند، امکان دارد با متخصصان امداد کننده ای مواجه باشند که در زمینه روان شناسی توسعه ای دارای پیش زمینه می باشند.
- نظریه های روان شناسی توسعه ای
- تاثیر روان شناسی توسعه ای
- استفاده از روان شناسی توسعه ای در درمان
- خدمات ارائه شده در روان شناسی توسعه ای
- نگرانی ها و محدودیت ها
نظریه های روان شناسی توسعه ای
افراد در طول حیات خود با تغییرات فیزیکی، شناختی، اجتماعی، فکری و عاطفی زیادی مواجه می شوند، و همین تغییرات منجر به تغییر مطالعه روان شناسی های توسعه ای شده است.
نظریه های روان شناسی توسعه تمایل دارند تا توسعه را با استفاده از عبارات پیشرفت از طریق مراحل زندگی توضیح دهند.
یکی از این نظریه های نظریه جین پیاگت[۱] در مورد توسعه می باشد که به عنوان نظریه مرحله اول در نظر گرفته می شود.
همچنین خود پیاگت به عنوان یکی از مهمترین اشخاص تاثیر گذار در روان شناسی توسعه ای در نظر گرفته می شود.
پیاگت بر این باور بود که همه افراد چهار مرحله مشابه را پشت سر می گذارند.
به منظور پیشرفت در یک مرحله و برای رسیدن به مرحله بعدی، فرد باید اهداف و نیازهای مربوط به مرحله فعلی را تامین کند.
این نظریه به صورت گسترده در برنامه های آموزشی و درسی مدارس مورد استفاده قرار می گیرد.
- مرحله حسی – حرکتی مروبط به دو سال اولیه زندگی است. در این مرحله، نوزادان در مورد دنیای فیزیکی مواردی را یاد می گیرند و تجربیاتی به دست می آورند. استمرار هدف و زبان توسعه ای، مهم ترین اهداف مربوط به این مرحله می باشند.
- مرحله پیش عملیاتی معمولا تا سن هفت سالگی طول می کشد. در طول این مرحله، کودکان یاد می گیرند از تفکر نمادین استفاده کنند تا شناخت خود در مورد مفاهیم مختلف را عمیق تر کنند.
- کودکان ۷ تا ۱۲ ساله معمولا در مرحله عملیاتی محسوسی هستند، جایی که احتمالا آنها از خودشان منطق نشان می دهند و استدلال آنها افزایش می یابد.
- مرحله آخر، عملیات رسمی می باشد که معمولا در سن ۱۱ سالگی شروع می شود و تا دوره بلوغ و بزرگسالی ادامه می یابد. از جمله ویژگی های مهم این مرحله، مربوط به شناخت مفاهیم انتزاعی می باشد.
اریک اریکسون[۲] که به توسعه انفرادی (نحوه رشد دادن حس خود و شخصیت توسط فرد) و همچنین شناخت اجتماعی / فرهنگی شخص (نقش اجرا شده در داخل یک خانواده یا جامعه) علاقمند بود، یکی دیگر از مهمترین شخصیت ها و افراد شناخته شده در زمینه روان شناسی توسعه ای می باشد.
نظریه مرحله ای وی بر مبنای این عقیده و تفکر است که هر فرد هشت مرحله توسعه ای را در طول زندگی خود سپری می کند.
۱٫ در مرحله اولیه که اعتماد در مقابل عدم اعتماد قرار می گیرد، نوزادان دارای مراقب های ثابت و اتماد پذیر، یک حس اطمینان و اعتماد پیدا می کنند.
۲٫ در طول مرحله خود مختاری در مقابل خجالت (یک تا سه سالگی)، معمولا کودکان مهارت های جدیدی را در خودشان توسعه می دهند و یاد می گیرند تا راست بگویند و دروغ نگویند.
۳٫ مرحله ابتکار در مقابل حس گناه (سه تا پنج سالگی)، که مشخصه آن تقلید از بزرگسالان و کشف دنیای پیرامون از طریق بازی می باشد.
معمولا تضاد با والدین از طریق مرحله شناسایی نقش اجتماعی رفع می شود.
۴٫ مرحله کوشایی در مقابل پستی (شش تا ۱۲ سالگی)، که همچنین به عنوان مرحله نهفتگی شناخته می شود، مرحله ای می باشد که نقش عوامل اجتماعی در آن زیاد می باشد.
کودکانی که نسبت به همتاهای خود احساس ناشایستگی و یا پستی می کنند می توانند مشکلات مربوط به عزت نفس را گسترش دهند و یا با شایستگی در مقابل آن مبارزه کنند.
۵٫ نوجوانان (۱۲ تا ۱۸ سالگی) که در زمینه نقش خود، شروع به شناخت هویت در مقابل سر در گم بودن می کند.
در این مرحله، به دلیل اینکه خود آنها شروع به کشف و بیان کردن هویت خود می کنند، رشد آنها وابستگی زیادی به اقدامات خودشان دارد.
۶٫ در مرحله صمیمیت در برابر انزوا (۱۸ تا ۳۴ سالگی) معمولا افراد تمایل دارند تا یک رابطه صمیمی داشته باشند و رابطه خود را با دوستان و شریک های عاطفی مربوط به قبل از ازدواج خاتمه دهند.
۷٫ تولید نسل در برابر خود جذبی (۳۵ تا ۵۵/۶۵ سالگی) دوره ای می باشد که بیشتر با صرف وقت خود به شغل، کار و خانواده شناخته می شود.
ممکن است برخی از افراد به این نتیجه برسند که ثابت ماندن یک هدف خاص برای زندگی، در طول گذر زندگی همانند باز نشستگی و یا رشد کودکان، یک کار مشکلی است.
۸٫ در طول آخرین مرحله یا مرحله کامل بودن یا نا امیدی (۵۵/ ۶۵ سالگی تا پایان عمر)، افراد تمایل دارند تا در مورد زندگی خود تفکر کنند و سعی می کنند که با تفکر مرگ کنار بیایند.
برخی از افراد می توانند با نگاه به گذشته ، حس کامل بودن را توسعه دهند، ولی ممکن است برخی از افراد در تجربیات و شکست های خاص خود “ثابت و راکد” باقی بماند و حس ناامیدی داشته باشند.
برخی دیگر از اسم ها و افراد مشهور در زمینه روان شناسی توسعه ای شامل لو ویگوتسکلی و آلبرت بندورا می باشند.
ویگوتسکلی به دلیل نظریه زمینه ای و قراینی اجتماعی خود معروف است، که فرض می کند توسعه مربوط به سطح اجتماعی زمانی شروع می شود که کودکان شروع به یادگیری از مراقب ها، معلمان و همتاهای خود بکنند.
بنابراین، فرهنگ منطقه خاصی که کودکان در آنجا متولد شده اند، تاثیر قابل ملاحظه ای بر روی رشد و توسعه وی دارد.
نظریه یادگیری اجتماعی بندورا، که یک پیشبرد جدید در این زمینه می باشد، بیانگر این است که افراد از طریق مشاهده رفتارهای دیگران یاد می گیرند.
این امر از طریق موردی نشان داده شده است که به صورت ” تجربیات عروسک بوبو” شناخته می شود.
کودکانی که می دیدند یک شخصی به عروسک عصبانی حمله می کند، احتمال زیادی وجود داشت که بدون هیچ نوع محرکی، به عروسک ها (چه عروسک عصبانی و چه سایر عروسک ها) حمله کنند.
این نظریه، که برای نشان دادن این نکته ایجاد شده است که کودکان رفتارهای را که از دیگران مشاهده می کنند، تکرار می کنند تاثیر قابل توجهی بر جامعه غربی گذاشته است و برای تحلیل رفتار جنایی به کار برده می شود.
برخی دیگر از اسم ها و افراد مشهور در زمینه روان شناسی توسعه ای شامل لو ویگوتسکلی و آلبرت بندورا[۳] می باشند.
ویگوتسکلی به دلیل نظریه زمینه ای و قراینی اجتماعی خود معروف است، که فرض می کند توسعه مربوط به سطح اجتماعی زمانی شروع می شود که کودکان شروع به یادگیری از مراقب ها، معلمان و همتاهای خود بکنند.
بنابراین، فرهنگ منطقه خاصی که کودکان در آنجا متولد شده اند، تاثیر قابل ملاحظه ای بر روی رشد و توسعه وی دارد.
نظریه یادگیری اجتماعی بندورا، که یک پیشبرد جدید در این زمینه می باشد، بیانگر این است که افراد از طریق مشاهده رفتارهای دیگران یاد می گیرند.
این امر از طریق موردی نشان داده شده است که به صورت ” تجربیات عروسک بوبو” شناخته می شود.
کودکانی که می دیدند یک شخصی به عروسک عصبانی حمله می کند، احتمال زیادی وجود داشت که بدون هیچ نوع محرکی، به عروسک ها (چه عروسک عصبانی و چه سایر عروسک ها) حمله کنند.
این نظریه، که برای نشان دادن این نکته ایجاد شده است که کودکان رفتارهای را که از دیگران مشاهده می کنند، تکرار می کنند تاثیر قابل توجهی بر جامعه غربی گذاشته است و برای تحلیل رفتار جنایی به کار برده می شود.
[۱] Jean Piaget
[۲] Erik Erikson
[۳] Lev Vygotsky and Albert Bandura