زوج درمانی مشارکتی

روش زوج درمانی از طریق همکاری یا مشارکتی (CCT)، برای اولین بار توسط روان شناسی به اسم دکتر دان وایل[۱] معرفی شد.

یک رهیافت زوج درمانی است که به والدین آموزش می دهد تا از الگوهای دعوایی و قبول نکردن یکدیگر کناره گیری کنند و وارد یک محیطی شوند که همکاری بیشتری در آن وجود دارد.

این روش درمانی فرض می کند که مشکل اصلی موضوع مورد بحث زوجین نیست، بلکه موضوع اصلی عدم توانایی آنها برای کمک به یکدیگر است.

• زوج درمانی مشارکتی به چه نحوی کار می کند؟
• استفاده از تضاد ها برای افزایش صمیمیت
• نظریه زوج درمانی مشارکتی
• تمرینات زوج درمانی مشارکتی
• انتقادات و محدودیتهای مربوط به زوج درمانی مشارکتی

زوج درمانی مشارکتی به چه نحوی کار می کند؟

CCT برای زوج های طراحی شده است که ممکن است به دلیل الگوهای متضاد در روابط شان، با یکدیگر درگیری داشته باشند.

بنابراین، تمرکز CCT بر روی کمک به والدین می باشد تا با استفاده از یک روش مشارکتی با هم همکاری داشته باشند تا بتوانند مشکلات خود را حل کنند و روابط مابین خودشان را هم بهبود بخشند.

درمانگران CCT دعوای ما بین زوج ها را به عنوان فرصتی برای مذاکره و مکالمه بین آنها در نظر می گیرند.

درمانگران CCT بر این باورند که تضاد های رابطه ای زمای بروز می کند که زوجین قادر به بیان کردن تفکرات و احساسات خودشان نباشند و این ممکن است باعث شود که زوجین به نحوی واکنش داشته باشند که به طرف مقابل آسیب بزند.

در زمانی که زوجین به طرف مقابل یک چیز ناخوشایندی و آزار دهنده ای را می گویند وارد چرخه های دعوایی می شوند .

زمانی که در مورد احساسات خودشان صحبت نمی کنند و سکوت می کنند یا موضوع دیگری را بحث می کنند، از این چرخه های دعوایی بیرون می آیند.

در زوج درمانی مشارکتی، زوجین تشویق می شوند تا به جای اینکه به درگیری بر اساس الگوهای دعوایی و رد کردن یکدیگر ادامه دهند.

تفکرات و احساسات “حدی” خودشان و به اصطلاح خطوط قرمز خودشان – مواردی که در یک لحظه باعث تحریک و دیوانه شدن فرد می شود یا تاثیر آن در ذهن و یا بدن وی باقی می ماند- را مشخص کنند و به یکدیگر بگویند.

تحقیق پیشرفته

یکی از ویژگی های قابل تعریف و تمجید CCT این است که مولفه های مشارکتی نه تنها مابین زوجین شکل می گیرد، بلکه مابین درمانگر و زوجین هم شکل می گیرند.

درمانگرانی که از روش CCT استفاده می کنند ممکن است همانند زوجین، با مشکل یکسانی مواجه باشد که عبارت است از: تمایل به وارد شدن در وضعیت های مخالفتی یا تخاصمی و رد یکدیگر.

درمانگر بدون حمایت از یکی از زوجین و با وارد کردن هر دو طرف در طول درمان، تلاش می کند تا وارد یک رابطه مشارکتی با زوجین شود.

درمانگر تلاش دارد تا به هر دو طرف کمک کند دوباره با طرف مقابل صحبت کنند و تفکرات و احساسات اصلی خود را بازگو کنند.

[۱] Dan Wile

استفاده از تضاد برای افزایش صمیمیت

وایل تاکید می کند همه زوجینی که چالش هایی را تجربه می کنند و از تفکرات، تضاد ها و دعوا ها  دوری می کنند، به صورت کامل و واقعی به اهداف رابطه ای خود دست نمی یابند.

در مقابل، یک رابطه شاد رابطه ای است که زوجین می توانند به راحتی بحث کنند و مخالفت های خود را اعلام کنند.

اختلافات موجود را شناسایی کنند و خواسته های خود را تغییر دهند و به طرف مقابل اعتماد داشته باشند.

CCT تلاش دارد تا از تضاد ها به عنوان شانسی برای افزایش صمیمیت استفاده کنند.

وایل معتقد است در زمانی دعوا و تضاد شکل می گیرد که هر دو طرف احساس کنند که به آنها گوش داده نمی شود و بنابراین، هیچ یک از آنها تمایلی به گوش کردن طرف دیگر ندارند.

این بن بست می تواند باعث شود که افراد با لحن خشن و کنایه آمیز با یکدیگر صحبت کنند.

ترس از دعوا و صحبت خشن می تواند باعث شود که زوجین یکدگیر را ترک کنند که در نهایت منجر به کاهش صمیمیت شده و توانایی زوجین برای مدیریت و صحبت کردن در مورد چالش ها را از بین می برد

CCT تایید می کند که هر زوجی یک مجموعه “مشکلات غیر قابل حل” دارد. در حقیقت، وایل بیان داشت که انتخاب یک زوج به معنای انتخاب یک مجموعه از مشکلات می باشد.

ممکن است که این مشکلات ادامه یابد و مجددا در کل رابطه ایجاد شود. برای مثال، یک فرد درون گرا یا برون گرا ممکن است در مورد زندگی اجتماعی زوجین چالش هایی داشته باشد.

درمانگر زوجین را تشویق می کند تا چیزی را داشته باشند که وایل اسم آن را “مکالمه درمانی” نامیده است.

در طول چنین مکالماتی، زوجین از طریق به اشتراک گذاری احساسات، برقراری ارتباط با طرف دیگر و تلاش به شناخت دیدگاه طرف مقابل، رابطه صمیمی مابین خودشان ایجاد می کنند.

وایل معتقد است که این امر باعث می شود تا زوجین به صورت حل کننده مشترک مشکل اقدام کنند. حل کننده مشترک مشکل شخصیتی است که می تواند تصویر بزرگ رابطه را همواره در نظر داشته باشد و نسبت به نقاط ضعف و قدرت زوج ها اطلاع داشته باشد.

نظریه مربوط به روش زوج درمانی مشارکتی

این روش درمانی تحت تاثیر نظریه برنار آفلبوم[۱] در مورد تحلیل خود یا نفس می باشد.

این نظریه بیان می دارد که ابرخود یا شخصیت اخلاقی یک نیروی آسیب شناس قوی می باشد که باید در طول درمان شناسایی شود.

بر اساس تحلیل خود، خجالت یا خود سرزنشی یک شخص باعث پنهان شدن توانایی حل مناسب مشکلات می شود.

تحلیل خود، بر خلاف تحلیل روان کاوی که افراد را به صورت ثابت و پایدار در نظر می گیرند، بیان می دارد که افرادی که بیان و سخن گفتن خودشان را از دست داده اند، نمی توانند ترس های مهم خود را بازگو کنند.

واژه “درمان مشارکتی” نشان دهنده کار هارولد گولیشیان و هارلن آندرسون[۲] می باشد. همچنین وایل در شکل دادن به CCT، تحت تاثیر کار جان گوتمن[۳] هم قرار گرفته بود.

وایل هم مثل گوتمن بر روی سبک تعامل مابین زوجین متمرکز شد و مراقب استفاده از سبک های مشکل زای تعامل همانند سخنان طعنه آمیز و تحقیر کننده توسط زوجین بود.

بر اساس عقیده وایل، CCT دارای سه مولفه اساسی می باشد: نظریه، تکنیک و عقلایی بودن.

هدف استفاده از روش CCT “حل کردن و تمرکز بر زمان فعلی” به جای حل کردن مشکل می باشد.

این امر بدان معناست که درمانگر راه حلی را برای مشکل زوجین ایجاد نمی کند، بلکه به جای آن به آنها کمک می کند تا به صورت کارا و مفید در مورد آن صحبت کنند.

تکنیک اصلی که درمانگر در CCT استفاده می کند “صحبت برای زوجین” می باشد. درمانگر بیان می کند مواردی را که فرد به آن باور و اعتقاد دارد، عامل اصلی و بنیادین در احساسات زوجین می باشد.

این امر باعث می شود که دیدگاه زوجین در مورد احساسات شان روشن تر و صحیح تر بشود و کمک می کند که زوجین به جای داشتن رفتارهای آسیب زا، به راحتی در مورد مشکل شان با همدیگر بحث کنند.

منطقی بودن CCT به این دلیل است که “بر لغزش و اشتباه درمانگر از قضاوت بر مبنای شنیدن نظارت می کند و مانع از صورت گرفتن اشتباه می شود”. ب

ه بیان دیگر، درمانگر تلاش دارد تا به جای طرفداری کردن از یک طرف در مقابل طرف دیگر، فقط نحوه درگیری طرفین را بشناسد و درک کند.

تمرینات مربوط به روش زوج درمانی مشارکتی

در یک دوره معمولی CCT، هدف درمانگر کمک به زوجین برای بیان کردن تفکرات و احساسات خود به صورت آزاد و همچنین گوش دادن به طرف مقابل می باشد.

درمانگر از تکنیک سخنرانی برای زوجین استفاده می کند و تلاش دارد تا به طرفین کمک کند که دوباره صحبت کنند.

برای مثال، ممکن است که درمانگر در مقابل یکی از زوجین زانو بزند و به طور ساده و صریح، آن چیزی را که اعتقاد دارد تفکرات و احساسات واقعی طرف مقابل است، به او بگوید. این امر منجر به ایجاد یک مکالمه مشارکتی مابین زوجین می شود.

وقتی که زوجین در یک بحث و جدل شدید درگیر می شوند، درمانگر CCT می تواند فورا در بحث آنها مداخله کند و دو طرف را آرام کند.

درمانگر به جای اشاره کردن به رفتارهای مشکل زایی که اتفاق می افتند، تلاش دارد تا آن چیزی را که هر یک از طرفین می خواهند بیان کنند و با طرز تفکر هر دو طرف مطابقت دارد را بیان کند.

درمانگر با یک “رفع کننده حالت نامناسب”، دعوا را به یک مکالمه مناسب مابین طرفین تبدیل می کند.

در نهایت، درمانگر از طریق تشویق طرفین به صحبت کردن در مورد دعوایی که آنها داشته اند، یک رابطه مشارکتی مابین آنها ایجاد می کند.

انتقادات و محدودیت های مربوط به زوج درمانی مشارکتی

CCT یک روش درمانی تقریبا جدیدی می باشد، به همین دلیل در این زمینه تحقیقات و اطلاعات تجربی کمی در مورد کارایی آن وجود دارد.

با این وجود، وایل بیان کرده است که زوجینی که با یک درمانگر آموزش دیده کار می کنند، حتی در مواردی که زوجین دارای اختلافات رابطه ای طولانی مدت باشند، به یک وضعیت بهتری دست می یابند و مشکلات رفتاری کمتری را تجربه می کنند.

جان گوتمن که رهیافت آن در مورد زوج درمانی مشهور می باشد و از نظر تجربی مورد قبول عمومی قرار گرفته است، بارها از رهیافت درمانی وایل تعریف و آن را تحسین کرده است.

ترجمه و گردآوری : دکتر یاسر دادخواه