عمل رویا

عمل رویا، یک عبارت گسترده ای می  باشد  و روشی است که برای بررسی و نقش داشتن خواب ها در روان درمانی مورد استفاده قرار می گیرد.

مدل های عمل رویای مدرن بر مبنای این اصل می باشند که معنای تعبیر شده از خواب یک فرد، باید به صورت خصوصی برای خود آن فرد گفته شود.

متخصصان سلامت روانی که عمل رویا را در روش های درمانی خود ادغام کرده اند، از این روش برای حل مشکل افراد، به دست آوردن خود آگاهی و یا بهبود بهزیستی کلی استفاده می کنند.

• شناخت عمل رویا
• توسعه و تاریخچه
• علم رویاها و خواب ها
• تمرینات مربوط به عمل رویا
• آموزش برای عمل رویا
• انتقادات و محدودیت های مربوط به عمل رویا

شناخت عمل رویا

عمل رویا یکی از مولفه های کلیدی مدل های درمانی متفاوتی می باشد و می تواند به عنوان تکنیک های خود کمکی و یا به عنوان بخشی از برنامه درمانی وسیع تر مورد استفاده قرار گیرد.

عبارت عمل رویا می تواند مربوط به رشته عمل رویا به صورت کلی و یا فرآیند تکنیکی  استفاده از رویاها و خواب ها در درمان می باشد.

هر چند که بیشتر چارچوب های روان شناسی، از رویا در طول درمان استفاده می کنند، ولی الزامی وجود ندارد که نحوه استفاده آنها به یک شکل باشد.

مهمترین تفاوت مابین عمل رویا و تفسیر رویا این است که در عمل رویا، درمانگر رویاها و خواب های فرد را تحلیل نمی کند و یک تفسیر مشخصی از آن ارائه نمی دهد.

در تحلیل رویا یا تفسیر رویا، درمانگر در نمادگری و معنای رویا کارشناس و متخصص می باشد.

در عمل رویا، درمانگر به عنوان راهنمایی برای بررسی رویا عمل می کند و به خواب بیننده اجازه می دهد تا معنایی را برای خودشان پیدا کنند.

یکی از اصول مبنایی عمل رویا، این است که هر شخص رویاها را با استفاده از زبان رویای واحد بررسی می کند. درمانگران عمل رویا بر این باورند که رویاها عامل ایجاد کننده و حرکت دهنده هوشیاری تفکرات، نگرانی ها، احساسات و خاطرات می باشند و به همین دلیل برای هر فردی منحصر به فرد هستند.

از این رو، فقط همین افراد هستند که می توانند هدف، پیام و یا معنای رویا را به درستی تعبیر و تفسیر کنند.

در طول یک دوره عمل رویا، در زمانی که خواب بیننده در حال بیان و به اشتراک گذاری خوابش می باشد، درمانگر می تواند سوالاتی برای بررسی و گمانه زنی بپرسد تا بتواند حداکثر اطلاعات ممکن را جمع آوری کند.

تنها بعد از تمام شدن بررسی مربوط به تمامی موارد، درمانگر شروع به اقدام برای اشتراک گزاری مضمون، نماد ها و یا تجسم های بحث شده می کند.

برای مثال، در صورتی که فرد در مورد خوابی صحبت کند به نحوی که در قایق کوچکی نشسته است و از ساحل یک دریای آرام دورتر می شود، درمانگر می تواند در مورد نماد های مختلفی که فرد در خواب دیده است، سوالات به اصطلاح کاوشی و اکتشافی را بپرسد.

درمانگر در مورد صحنه اطلاعاتی را جمع آوری خواهد کرد، و همچنین در مورد جزئیات تصویری و حالت عاطفی خواب سوالاتی خواهد پرسید.

بررسی سوالاتی از قبیل اینکه “آب شبیه چه چیزی بود؟” یا “قایق به کجا حرکت می کرد؟” می تواند مفید باشد.

علاوه بر این، بر اساس اینکه درمانگر کدام مدل را مورد استفاده قرار می دهد، خواب می تواند به عنوان نقطه شروع یک کار عمیق تر، گسترده تر و یا کارهای آینده به کار گرفته شود.

در حالت کلی، بیشتر مدل های عمل رویا به خواب بیینده کمک می کنند تا تعیین کنند که کدام خواب و رویا را بیان کنند.

درمانگرها حالت های مختلف عمل رویا را بر روی خواب بیینده اجرا می کنند و افراد درمانجو نه تنها معنای خواب و رویایشان را بررسی و تحلیل می کنن.

بلکه همچنین تلاش می کنند تا تعیین کنند که این خواب ها چگونه می توانند برای بیان اهداف درمان و دستور العمل ها به کار گرفته شوند.

توسعه و تاریخچه

در طول هزاران سال گذشته، خواب و رویا انسان را فریفته و مجذوب خود ساخته است. در طول چندین قرن، رویا ها به عنوان الهامی برای کشف های علمی، شاهکار های خلاقانه و اختراع ها به کار برده شده اند.

همچنین فیلسوف ها، دانشمندان و روان شناسان هم تحت تاثیر ماهیت مرموز رویاها قرار گرفته اند.

اولین استفاده رسمی از روان درمانی در کتاب فروید به اسم تفسیر رویاها در سال ۱۹۰۰ صورت گرفت.

فروید بر این باور بود که رویاها از لایه های پنهان و آشکار تشکیل شده اند و هر دوی این لایه ها باید با استفاده از تکنیک های روان کاوی مربوط به مشارکت آزاد، تفسیر و کشف شوند.

دانشجو و دوست فروید، روان کاوی به اسم کارل جانگ[۱]، با استفاده از بیان طرح اصلی و هنرمندانه، راهنماهای مختلفی را برای عمل رویا ارائه کرد.

وی معتقد بود که درمانگران باید از رویا ها و خواب ها به نحوی استفاده کنند که بیشترین فایده را برای افراد شرکت کننده در درمان داشته باشد.

حتی تا به امروز، این نوع از تفسیر رویا به عنوان یکی از مولفه های کلیدی روش درمان جانگین می باشد.

در دهه ۱۹۳۰، روان پزشکی به اسم آلفرد آدلر[۲] از رویا ها برای شناسایی شخصیت، سبک زندگی و بیان مشکلات افرادی که برای رفع مشکلشان آنها را مورد درمان قرار داده بود، استفاده کرد.

از دیدگاه وی رویاها یک فرصت برای حل مشکلات و یک وسیله ای برای ارتقاء حس عزت نفس می باشد. این روش عمل رویا، معمولا در مدل های فعلی روش درمان آدلرین وجود دارد.

در بقیه دوره های مربوط به قرن ۲۰ ام، سایر مدل های نظری هم از عمل رویا در کارهای خود استفاده کردند.

چارچوب های درمانی از قبیل روش درمانی گشتالت، روش درمانی رفتاری شناختی، و درمان هستی و وجودی، برخی از فرم های مربوط به عمل رویا و یا تحیل رویا برای استفاده در مدل های مربوط به خود این روش ها توسعه یافته است.

در دهه ۱۹۹۰، درمانگری به اسم کلارا ای. هیل[۳]، مدل خواب و رویای تجربی شناختی را توسعه داد که بر مبنای اصول مربوط به نظریه های اولیه در زمینه رویا و خواب بوده است.

امروزه، عمل رویا به طور گسترده در کشورهای زیادی مورد استفاده قرار می گیرد.

اطلاعات بیشتر در مورد این روش درمانی، در وب سایت مربوط به انجمن بین المللی مربوط به مطالعات رویا ها و خواب ها در دسترس می باشد.

عمل رویاها

انسان ها در طول قرن های گذشته به رویاها و خواب ها علاقمند بوده اند، و برخی از آنها بر این باور بودند که خواب ها یک ابزار ارتباطی بین انسان و خدا می باشد.

همزمان با پیشرفت تکنولوژی، دانشمندان به یک شناخت بهتر از رویاها دست یافتند، هر چند که موضوعی بوده است که برای شناخت بهتر آن، تحقیقات و مطالعات گسترده ای انجام شده است.

یک نظریه مشهور در علوم اعصاب بیان می دارد که هیچ چیزی غیر از تکانه ها و تحریک های ذهن که در هنگام خواب صورت می گیرد،  تاثیر قابل توجه و ارتباطی با زندگی بیدار و آگاهانه ما ندارد.

با این وجود، فروید و تعدادی از روان شناسان بر اهمیت رویاها در ایجاد یک شناخت نسبت به ذهن ناخود آگاه تاکید کرده اند.

امروزه روان شناسی تکاملی، بر این نکته تاکید دارد که در حقیقت، رویا دیدن یک هدف می باشد.

یک نظریه ایجاد شده بیانگر این است که رویاها  به افراد کمک می کند تا با ایجاد تغییرات در احساسات مربوط به گذشته خود، رویاها را بررسی و درمان کنند.

بر اساس این نظریه، احساساتی که در رویاها تجربه می شوند، واقعی هستند و هدف رویاها، به دست آوردن احساسات از رویا و تبدیل آن به خاطره می باشد.

بنابراین، عمل رویا می تواند به عنوان روشی برای تحریک و پردازش احساسات در نظر گرفته شود، هر چند که برای شناخت کامل پدیده رویا و نحوه استفاده از عمل رویاتحقیقات بیشتری مورد نیاز است تا بتواند برای فرآیند درمانی مفید باشد.

[۱] Carl Jung

[۲] Alfred Adler

[۳] Clara E. Hill

نظریه عمل درمان

همانطور که در تعدادی از مدل های درمانی، از عمل رویا به عنوان بخشی از درمان استفاده می شود، عمل رویا هم با استفاده از چندین چارچوب نظری ایجاد شده است.

هر چند که مدل های اولیه، همانند روان کاوی فرودین و روش درمانی جانگین، بیشتر بر روی تحلیل خواب متمرکز شده اند، ولی در حد گسترده ای تحت تاثیر استفاده از عمل رویا در روان درمانی قرار گرفته اند.

برخی از نظریه ها به عنوان مبنا و پایه عمل رویا در دنیای امروز استفاده می شوند که عبارتند از:

• آدلرین:

رویاها تقویت کننده اطلاعات مربوط به شخصیت و سبک زندگی بوده و هم چنین بیان کننده نگرانی ها و مشکلات می باشند.

مضامین عاطفی مربوط به رویاها، منجر به پیشرفت عزت نفس شده و می تواند برای حل مشکلات به کار گرفته شود.

• گشتالت:

رویاها عبارت از پیام های هستی می باشند که توسط مغز ناهوشیار فرستاده می شود.

آنها برای کمک به افرادی و از طری تمرکز بر زمان و شرایط فعلی بکار گرفته می شود تا بخش های مختلف مربوط به رویا را یکپارچه و متحد الشکل کند.

• رفتاری شناختی:

رویا ها تحت تاثیر شناخت افراد قرار می گیرند. رویاها برای چندین هدف به کار گرفته می شوند که یکی از آنها کمک به افراد برای آگاهی یافتن نسبت به تفکرات منحرف شده و نادرست می باشد.

همچنین رویاها می توانند برای توسعه رهیافت مربوط به حل ریشه ای و اساسی مشکل به کار گرفته شود.

• شناخت تجربی:

رویاها عبارت از مولفه های شناختی، عاطفی و رفتاری می باشند.

این موارد جزو خصوصیات خواب بیننده می باشند و ادامه دهنده تجارب بیداری هستند.

رویاها به راحتی از طریق دیکشنری های رویا قابل کشف و شناخت نیستند، و بهترین منبع شناخت، خود فرد خواب بیننده هست که می تواند به خود آگاهی بیشتر دست یابد.

روش های استفاده شده در عمل رویا

کار گروهی: در مجموعه های گروهی، تسهیل کننده کار که به عنوان عمل کننده به رویا شناخته می شوند، تا زمانی که سوالات مطرح شده، پاسخ داده نشوند و مورد بررسی قرار نگیرند، هیچ نوع اقدامی نمی کنند.

در این شرایط، تسهیل کننده می تواند با استفاده از اظهار نظر و بدون هیچ نوع دخالتی اجازه دهد که خواب بیننده تفکرات خودش را در مورد تفسیر رویا بیان کند، و یک بازخورد و فید بکی را داشته باشد.

برای مثال، ممکن است یک عمل کننده به رویا (که در واقع رویا و خواب خود را بازی می کند) بگوید که “اگر این رویای من باشد، گربه می تواند نشانگر هیجان باشد”. در طول دوره کار گروهی، معمولا تفاسیر و توضیحات چند بعدی ایجاد می شود.

در برخی مواقع، ممکن است خود رویا بیننده، تا زمانی که دوره به پایان نرسد، اهمیت توضیحات خود را درک نکنند.

روش درمانی تکرار تصویر:

روش درمانی تکرار تصویر (IRT)، یک روش معمولی و متداول در رابطه با عمل رویای رفتاری شناختی است که در اغلب موارد، بیشترین کاربرد را در مورد افرادی دارد که رویاها و یا کابوس های تکراری دارند.

در IRT، درمانگر تکالیف خانگی را برای شخص درمانجو تعیین می کند. در اغلب موارد تکلیف خانگی، عبارت از باز نویسی کابوس های فعلی به مدت ۲۰ دقیقه می باشد که به صورت روزانه می باشد.

رویا و خواب آنقدر باز نویسی می شود که در نهایت پایان خوبی داشته باشند.

هدف عبارت استفاده از شناخت برای تاثیر بر فرآیند ایجاد رویا می باشد، که این امر در نهایت منجر به تغییر مضمون رویا، از طریق ابزارها و عوامل هوشیارانه می شود.

عمل رویای تجربی شناختی:

این نوع از عمل رویا دارای سه مرحله اصلی می باشد: بررسی، بینش و اقدام.

در طول مرحله بررسی، رویا با حالت عصبانی بیان می شوند؛

تصاویر و نماد ها شناسایی می شوند؛ و جزئیات، احساسات و پیوستگی های موجود در رابطه با هر تصویر یا نماد مشخص می شوند.

در طول مرحله بینش، ارتباطاتی ما بین تصورات برقرار می شود.

این ارتباطات می تواند شامل تجربه زندگی واقعی، موارد ایجاد نگرانی، و پویایی های شخصیتی باشد.

در طول آخرین مرحله که مرحله اقدام می باشد، درمانگر به شخص درمانجو کمک می کند تا تصمیم بگیرد که چه برخوردی با اطلاعات بدست آمده از رویای خود داشته باشند.

آنها می توانند تصمیم بگیرند که به صورت خلاقانه رویا را مورد پذیرش قرار دهند یا دوباره روی آن کار کنند، در زندگی بیداری و هوشیاری خود تغییراتی ایجاد کنند و یا عمل رویا را به صورت عمیق تر انجام دهند و به اطلاعات بیشتری در مورد آن دست یابند.

آموزش عمل رویا

متخصصان علاقه مند می توانند برای دسترسی به اطلاعات بیشتر به آموزش، گواهی نامه، کارگاه ها و کنفرانس هایی مراجعه کنند که با نظارت وب سایت رسمی انجمن بین المللی مطالعات رویاها و خواب ها  صورت می گیرد.

انتقادات و محدودیت های مربوط به عمل رویا

بر اساس مقاله ای که توسط نویسندگان مشترکی صورت گرفته است که خودشان توسعه دهنده عمل رویای تجربی شناختی بودند ، کلارا ای هیل و همکار او، سارا نوکس  ، تعداد مطالعات مناسبی وجود دارد که از کارایی عمل رویا حمایت می کنند.

برای مثال، یک مطالعه که توسط راکو و همکاران  (۲۰۰۰) صورت گرفت، نتیجه گیری کرد که روش درمانی تکرار و تقویت عکس و رویا، منجر به کاهش موارد کابوس وار در افرادی شده است که قربانیان تجاوز جنسی بودند.

علاوه بر آن، یک بررسی و مطالعه موردی که توسط ائودل – سیمون و هیلسنروث  (۲۰۰۵) نتیجه گیری کرد که رویاها تحت تاثیر تجارب روان شناختی فرد قرار می گیرند.

در آخر، دیماگیو و همکاران  (۱۹۹۷) نتیجه گیری کردند که میزان احساسات و هیجانات خوشحال کننده مربوط به رویاها، همراه با بهبود افراد درمانجو افزایش می یابد.

با این حال، یکی از انتقادات وارد بر عمل رویا، بخصوص در مورد عمل رویای تجربی شناختی، این است که برای تایید کارایی آن در مورد مشکلات سلامتی روانی در حال درمان، به مطالعات تجربی بیشتری نیاز وجود دارد.

بیشتر مطالعات عمل رویای موجود، بر مبنای مطالعات موردی یا اطلاعات یک دوره می باشد.

هر چند که این مطالعات امیدوار کننده می باشند، ولی به نظر می رسد که انجام مطالعات بیشتر در مورد عمل رویا در حوزه سروان شناسی پیشرفته می تواند مفید باشد.

ترجمه و گردآوری : دکتر یاسر دادخواه